lãnh đạo khởi nghĩa hương khê là ai

By Admin 23/08/2023 0

Phan Đình Phùng, thủ lĩnh Khởi nghĩa Hương Khê.

Khởi nghĩa Hương Khê (1885 - 1896) là đỉnh điểm của trào lưu Cần vương vãi, và thất bại của công việc này đã và đang khắc ghi sự kết cổ động sứ mệnh hướng dẫn 10 năm chống thực dân Pháp của giai tầng sĩ phu phong loài kiến nước ta.

Bạn đang xem: lãnh đạo khởi nghĩa hương khê là ai

Lãnh đạo chủ yếu của khởi tức thị Đình vẹn toàn TS Phan Đình Phùng (1847 - 1895), và một tập sự ý hợp tâm đầu của ông là tướng mạo Cao Thắng (1864 - 1893)[1].

Giới thiệu sơ lược[sửa | sửa mã nguồn]

Tập hiệp lực lượng[sửa | sửa mã nguồn]

Sau Khi vua Hàm Nghi ban chiếu Cần Vương (tháng 7 năm 1885), ở tỉnh Hà Tĩnh và Nghệ An vẫn bùng phát nhiều trào lưu đấu giành vũ trang. Cuộc khởi nghĩa trước tiên là của Lê Ninh ở Trung Lễ (Đức Trung, Đức Thọ), tiếp sau đó theo lần lượt là:

  • Khởi nghĩa của Cao Thắng, Cao Nữu ở Hàm Lại, Sơn Lễ (Hương Sơn, Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Trạch và Nguyễn Chanh ở Can Lộc (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Ngô Quảng[2] và Hà Văn Mỹ ở Nghi Xuân (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Hữu Thuận ở Thạch Hà (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Xuân Ôn và Lê Doãn Nhạ ở Nghệ An, v.v...

Trên hạ tầng những cuộc khởi nghĩa bại liệt, sau khoản thời gian được vua Hàm Nghi và đại tướng mạo Tôn Thất Thuyết phú nhiệm vụ tổ chức triển khai trào lưu kháng Pháp ở tỉnh Hà Tĩnh (tháng 10 năm 1885), Phan Đình Phùng vẫn tổ chức tụ tập, cải cách và phát triển trở thành một trào lưu sở hữu quy tế bào to lớn, bên dưới sự chỉ huy thống nhất là ông.

Địa bàn hoạt động[sửa | sửa mã nguồn]

Địa bàn hoạt động và sinh hoạt của nghĩa binh bao hàm tứ tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình; với địa phận đó là Hương Khê (Hà Tĩnh), tồn bên trên trong cả 10 năm liên tiếp.

Ở tứ tỉnh này, Phan Đình Phùng vẫn phân chia địa phận trở thành 15 quân loại, bên cạnh đó phụ thuộc vị trí rừng núi xung yếu, ông cho tới xây đắp lực lượng và hạ tầng hành động chủ yếu nằm tại nhì thị xã Hương Sơn và Hương Khê (Hà Tĩnh). Theo sử liệu[3] thì Phan Đình Phùng vẫn cho tới xây đắp tứ địa thế căn cứ rộng lớn, bại liệt là:

  • Căn cứ Cồn Chùa ở xã Sơn Lâm (Hương Sơn, Hà Tĩnh), án ngữ đàng quý phái Nghệ An. Đây là điểm dự trữ thực phẩm và rèn đúc tranh bị.
  • Căn cứ Thượng Bồng-Hạ Bồng ở tây-nam Đức Thọ (Hà Tĩnh) phụ thuộc vị trí của sông Ngàn Sâu và Ngàn Trươi. Hình như, Phan Đình Phùng còn cho tới lập điểm trên đây khối hệ thống hào lũy, tháp canh trại, kho lương lậu, bến bãi tập dượt,...Đây là một trong địa thế căn cứ rộng lớn nhập buổi đầu kháng chiến của nghĩa binh Hương Khê.
  • Căn cứ Trùng Khê-Trí Khê nằm tại nhì xã Hương Ninh - Hương Thọ nằm trong thị xã Hương Khê. Đây là địa thế căn cứ dự bị, sở hữu đàng quý phái Lào, chống Khi bị quân Pháp vây hãm.
  • Căn cứ Vụ Quang ở phía tây Hương Khê. Nơi trên đây sở hữu địa hình hiểm trở, tựa sườn lưng nhập sản phẩm Trường Sơn. Từ trên đây, nghĩa binh hoàn toàn có thể bám theo đàng núi nhập Quảng Bình, Quảng Trị, đi ra Nghệ An, Thanh Hóa hoặc bám theo đàng sông trở lại những vùng đồng vày hoặc Khi quan trọng hoàn toàn có thể lánh quý phái Lào.

Tổ chức[sửa | sửa mã nguồn]

Theo canh ty Phan Đình Phùng, sở hữu những trí thức như TS Phan Trọng Mưu, CN Phan Quảng Cư, ấm cúng Ninh (Lê Ninh),...và thật nhiều lãnh đạo xuất thân thiết kể từ dân chúng làm việc nghèo nàn gian khổ như Cao Thắng, Nguyễn Chanh, Nguyễn Trạch, Lê Văn Tạc, Phan Đình Can, Phan Đình Phong, Nguyễn Mục, Phan tì Niên,...

Về tổ chức triển khai lực lượng, nghĩa binh được phân thành 15 quân thứ: tỉnh Hà Tĩnh sở hữu 10, Nghệ An sở hữu 2, Quảng Bình sở hữu 2, và Thanh Hóa có một. Các quân loại được xây đắp bên trên những hạ tầng đơn vị chức năng hành chủ yếu, thông thường là thị xã, sở hữu là xã, và lấy thương hiệu điểm bại liệt nhằm gọi. Liệt kê đi ra như sau:

  1. Khê loại ở thị xã Hương Khê (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Thoại.
  2. Can loại ở thị xã Can Lộc (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Chanh và Nguyễn Trạch.
  3. Lai loại ở tổng Lai Thạch nằm trong Can Lộc (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Phan Đình Nghinh.
  4. Hương loại ở thị xã Hương Sơn (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Huy Giao.
  5. Nghi loại ở thị xã Nghi Xuân (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Ngô Quảng và Hà Văn Mỹ.
  6. Cẩm loại ở thị xã Cẩm Xuyên (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Hoàng tì Xuyên.
  7. Thạch loại ở thị xã Thạch Hà (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Võ Phát.
  8. Diệm loại ở buôn bản Tình Diệm nằm trong thị xã Hương Sơn (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Cao Đạt.
  9. Lễ Thứ ở buôn bản Trung Lễ, nằm trong thị xã Đức Thọ (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Cấp.
  10. Kỳ loại ở thị xã Kỳ Anh (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Võ Phát.
  11. Anh loại ở thị xã Anh Sơn (Nghệ An), lãnh đạo là Nguyễn Mậu.
  12. Diễn loại ở thị xã Diễn Châu (Nghệ An), lãnh đạo là Lê Trọng Vinh.
  13. Thanh loại ở Thanh Hóa, lãnh đạo là Cầm tì Thước.
  14. Bình loại ở Quảng Bình, lãnh đạo là Nguyễn Thụ.
  15. Lệ loại ở thị xã Lệ Thủy (Quảng Bình), lãnh đạo là Nguyễn Tắc.

Mỗi quân loại sở hữu kể từ 100 cho tới 500 quân, hàng đầu là người dân có năng lượng và đáng tin tưởng. Nghĩa quân sở hữu phục trang và một loại như thể nhau.

Vũ khí của nghĩa binh, ngoài ra loại thường thì, chúng ta còn tồn tại khoảng chừng 500 trăm khẩu pháo tự động chế (kiểu súng Pháp năm 1874) và thật nhiều súng hỏa mai[4].

Phần thực phẩm và của nả đa số là nhờ dân chúng góp sức.

Cách chiến đấu[sửa | sửa mã nguồn]

Nghĩa quân Hương Khê phụ thuộc vị trí núi rừng hiểm trở với khối hệ thống công sự dằng dịt nhằm tổ chức cuộc chiến tranh du kích. Nghĩa quân luôn luôn phân nghiền hoạt động và sinh hoạt, tấn công quân Pháp vày nhiều mẫu mã, như: công tháp canh, ngăn đàng tiếp tế, sử dụng cạm bẫy, và dụ đối phương ra phía bên ngoài tháp canh nhằm khử chúng ta...[5]

Diễn biến[sửa | sửa mã nguồn]

Khởi nghĩa Hương Khê hoàn toàn có thể chia thành nhì tiến độ chính:

Ban Đầu (1885 - 1888)[sửa | sửa mã nguồn]

Đây là tiến độ sẵn sàng, xây đắp lực lượng và hạ tầng hành động. Sau một vài ba trận tập dượt kích và chống càn ko hiệu suất cao, Phan Đình Phùng cho tới quân rút về buôn bản Phùng Công (Hương Sơn), rồi lại rút lên rừng núi tấn công du kích.

Đầu năm 1887, thấy tiềm năng nghĩa binh Hương Khê quá suy giảm, Phan Đình Phùng phú quyền lãnh đạo cho tới Cao Thắng nhằm đi ra Bắc cho tới những tỉnh Sơn Tây, Thành Phố Hải Dương, Thành Phố Bắc Ninh,...thám thính sự tương hỗ và kết hấp thụ quân team.

Ở lại tỉnh Hà Tĩnh, Cao Thắng với những lãnh đạo khác ví như Cao Nữu, Cao Đạt, Nguyễn Niên,...lấy quân cho tới buôn bản Lê Động (Hương Sơn) nhằm tổ chức triển khai lại lực lượng, luyện quân, xây đắp khối hệ thống tháp canh lũy[6], rèn đúc tranh bị,...

Xem thêm: đh khoa học xã hội và nhân văn

Về sau (1889 - 1896)[sửa | sửa mã nguồn]

Cuối mon 9 năm 1889, Phan Đình Phùng kể từ Bắc Kỳ về bên tỉnh Hà Tĩnh. Nhờ Cao Thắng và những lãnh đạo không giống, nhưng mà lực lượng thời điểm hiện tại vẫn có tầm khoảng ngàn binh và 500 khẩu pháo tốt[7]. Nhận thấy nhập công tác làm việc sẵn sàng, từng mặt mũi đều đã tương đối, Phan Đình Phùng bèn cho tới không ngừng mở rộng địa phận hoạt động và sinh hoạt đi ra từng tứ tỉnh là Thanh Hóa, Nghệ An, tỉnh Hà Tĩnh và Quảng Bình; thực hiện ngăn cản tuyến phố đi đi lại lại Bắc-Nam và công việc kiêm tính nước Việt của quân Pháp.

Đối phó lại, thực dân Pháp cho tới sắp xếp nhiều tháp canh lẻ ở những điểm nhằm phong lan từng điểm và kìm nén hoạt động và sinh hoạt của nghĩa binh. Riêng ở Hương Khê, đối phương vẫn cho tới lập cho tới đôi mươi tháp canh, từng tháp canh có tầm khoảng 30 binh đóng góp lưu giữ [8].

Trong trong thời gian kể từ 1889 cho tới 1892, nghĩa binh tứ tỉnh bên trên vẫn kết hợp và hoạt động và sinh hoạt mạnh bên trên một vùng to lớn bao hàm Diễn Châu, Yên Thành, Thanh Chương, Nghi Lộc,...nhằm tấn công trả và quấy rối quân Pháp. Theo sách Việt sử tân biên[9], thì nghĩa binh vẫn tổ chức triển khai được 28 trận rộng lớn nhỏ nhập tiến độ này, nhằm tập dượt kích và chống càn quét dọn, như là:

  • Trận chống càn ở Cồn Chùa và Khe Đen tự Đề Niên (Phan tì Niên) lãnh đạo vào trong ngày 1 mon 9 năm 1889.
  • Trận tiến công tháp canh Dương Liễu vào trong ngày 15 và 16 mon 12 năm 1889.
  • Trận tiến công thị xã lỵ Hương Sơn nhập thời điểm cuối tháng 12 năm 1889.
  • Trận chống càn ở La Sơn và Thường Sơn tự Đề Thăng và Phan Trọng Mưu lãnh đạo nhập mon 3 năm 1890.
  • Trận phục kích tấn công ngăn quân Pháp bên trên buôn bản Hốt (Phú Lộc, Can Lộc) tự Đốc Chanh (Nguyễn Chanh) và Đốc Trạch (Nguyễn Trạch) lãnh đạo nhập tháng bốn năm 1890.
  • Trận Trường Lưu (Can Lộc) nhập tối 26 rạng 27 mon 5 năm 1890. Đến tối 31 mon này, tháp canh Trường Lưu còn bị nghĩa binh tấn công đợt nữa, rồi tiếp theo sau là tấn công tháp canh Hương Sơn, v.v...

Sau nhiều trận bại nhức, Tính từ lúc đầu xuân năm mới 1892 trở chuồn, thực dân Pháp cho tới banh nhiều cuộc càn quét dọn, nhập số ấy đáng chú ý là trận càn rộng lớn nhập khu vực Hói Trùng và Ngàn Sâu, là địa thế căn cứ của Cao Thắng, nhập thời điểm đầu tháng 8 năm 1892.

Để ứng phó với quân Pháp, Phan Đình Phùng sắp xếp một lực lượng chống trả bên trên khu vực, một group không giống chuồn hoạt động và sinh hoạt ở hâu phương sườn lưng đối phương, buộc chúng ta nên rút về vì thế ngại bị tấn công hậu tập. Trong khoảng chừng thời hạn này, vẫn xẩy ra nhiều trận giao đấu, đáng chú ý là trận:

  • Ngày 7 mon 3 năm 1892, nghĩa binh Hương Khê tiến bộ tấn công tháp canh Trung Lễ. Sau bại liệt, tì hộ Thuận (Nguyễn Hữu Thuận) còn tiến bộ tấn công thị xã Thạch Hà, bắt được viên tri thị xã. Còn Cao Thắng thì cho tới quân fake thực hiện binh khố xanh rớt bắt sinh sống được Tuần phủ Đinh Nho Quang.
  • Đêm 23 mon 8 năm 1892, nghĩa binh Hương Khê tự tì hộ Thuận (Nguyễn Hữu Thuận) lãnh đạo vẫn táo tợn tập dượt kích nhập tỉnh lỵ tỉnh Hà Tĩnh, phá huỷ được ngôi nhà lao và hóa giải rộng lớn 70 nghĩa binh bị tù tội.

Thấy nghĩa binh Hương Khê càng ngày càng vững mạnh, quân Pháp một phía đẩy mạnh càn quét dọn, thu hẹp phạm vi hoạt động và sinh hoạt của quân, mặt mũi không giống thám thính cơ hội hạn chế đứt liên hệ trong số những quân loại, và thân thiết nghĩa binh với dân chúng.

Để phá huỷ thế bị vây hãm và không ngừng mở rộng địa phận hoạt động và sinh hoạt, được Phan Đình Phùng đồng ý, mon 11 năm 1893[10], Cao Thắng trả khoảng chừng một ngàn quân kể từ Ngàn Trươi banh trận tiến công rộng lớn nhập tỉnh lỵ Nghệ An. Trên đàng tiến quân, nhiều tháp canh trại đối phương bị phá huỷ vứt. Nhưng trận tiến công tháp canh Nu ở Thanh Chương (một thị xã miền núi nằm tại phía tây-nam nằm trong tỉnh Nghệ An), Cao Thắng bị thương nặng nề rồi quyết tử khi 29 tuổi tác, làm cho tổn thất rộng lớn cho tới nghĩa binh Hương Khê.

Lợi dụng thời cơ nghĩa binh bị thất lạc người hàng đầu tài xuất sắc, quân Pháp gia tăng binh sỹ rồi siết chặt vòng vây. Nghĩa quân Hương Khê nỗ lực tấn công trả những cuộc vây quét dọn, tuy nhiên quyền lực của lực lượng càng ngày càng sút giảm.

Khoảng thời điểm cuối năm này (1893), Phan Đình Phùng cho những người cho tới vây ngôi nhà Trương Quang Ngọc ở buôn bản Thanh Lang, nằm trong thị xã Tuyên Hóa, chém lấy đầu ông này nhằm báo thù địch cho tới việc ông bắt vua Hàm Nghi phú cho tới quân Pháp [11]

Ngày 31 mon 3 năm 1894, tì hộ Thuân lại đem quân tập dượt kích nhập tỉnh lỵ tỉnh Hà Tĩnh đợt nữa, tuy nhiên tiếp sau đó nên tháo lui về cố thủ bên trên núi Quạt và núi Vụ Quang nằm trong Hương Khê (nay nằm trong thị xã Vụ Quang).

Khoảng mon 10 (âm lịch) năm Giáp Ngọ (1894), một đại thần thân thiết Pháp là Hoàng Cao Khải hợp tác nhập việc khuyến dụ Phan Đình Phùng và nghĩa binh của ông.

Năm 1895, thực dân Pháp điều võ quan lại thân thiết Pháp là Nguyễn Thân cho tới phối phù hợp với công sứ Nghệ An là Duvillier lấy thân phụ ngàn quân chuồn đàn áp cuộc khởi nghĩa Hương Khê. Quân nòng cốt của Phan Đình Phùng bị đối phương bịt đàng tiếp vận, nên tranh bị, thực phẩm, quân số thảy đều thiếu hụt thốn, khó khăn bù đấp. Mỗi chuyến đối phương tiến công, nghĩa binh chỉ hoàn toàn có thể chạy xoay quanh kể từ núi Quạt rồi về bên núi Vụ Quang, và ko thể ở đâu lâu quá thân phụ ngày[12].

Ngày 17 mon 10 năm 1894, Phan Đình Phùng vẫn tập dượt hiệp lực lượng, tấn công thắng một trận rộng lớn, đối phương mất không ít tranh bị và bị thịt bị tiêu diệt thật nhiều. Khởi đầu, ông cho tới quân lên tận mối cung cấp sông chặt cây đóng góp đập ngăn nước lại, bên cạnh đó sẵn sàng sẵn nhiều khúc mộc rộng lớn. Khi quân Pháp và quân triều cho tới thân thiết loại sông, thì ông cho tới phá huỷ đập bên trên mối cung cấp, và tuôn cây xuống. Đối phương phần bị nước cuốn, phần bị cây nhẩy vào người, lại bị nghĩa binh ở nhì mặt mũi bờ xông đi ra tấn công nên bị thương vong thật nhiều. Theo ngôi nhà sử học tập Phạm Văn Sơn thì sau trận này, phía Pháp ngoài số quân trang và đạn dược bị thất lạc non, còn tồn tại thân phụ sĩ quan lại và bên trên trăm binh bị chi khử [13].

Đây là trận thắng sau cuối, vì thế sát thân phụ ngàn quân tự Nguyễn Thân đứng đầu càng ngày càng xiết chặt vòng vây.

Trong một trận giao đấu khốc liệt, Phan Đình Phùng bị thương nặng nề, rồi quyết tử vào trong ngày 28 mon 12 năm 1895[14]. Mười nhì ngày sau khoản thời gian thủ lĩnh Phan Đình Phùng thất lạc, Nguyễn Thân mới nhất cho tới được địa thế căn cứ Vụ Quang. Sau bại liệt, Nguyễn Thân cho tới quật mồ Phan Đình Phùng ở chân núi Quạt, sụp dầu nhóm cho tới xương thịt ông cháy trở thành tro, rồi trộn nhập dung dịch súng phun xuống sông La[15].

Sang đầu xuân năm mới 1896, một trong những lãnh đạo theo lần lượt thất lạc vì thế ở lâu điểm rừng thâm thúy nước độc, một trong những bị tử trận hoặc bị tóm gọn rồi bị thịt [16], một trong những không giống thì rút qua chuyện Xiêm La[17] hoặc đi ra sản phẩm...Khởi nghĩa Hương Khê cho tới trên đây kết cổ động.

Nhận xét[sửa | sửa mã nguồn]

Khởi nghĩa Hương Khê là đỉnh tối đa của trào lưu Cần vương vãi thời điểm cuối thế kỷ 19, kéo dãn trong cả 10 năm, sở hữu quy tế bào to lớn, sở hữu tổ chức triển khai kha khá nghiêm ngặt, lập được rất nhiều chiến công và làm cho cho tới quân Pháp tổn thất áp lực. Cuộc khởi nghĩa vẫn kêu gọi mà đến mức cao phỏng sự cỗ vũ và tiềm năng lớn rộng lớn của dân chúng (người Kinh và người Thượng, của tất cả đồng vày và miền núi). Về quân sự chiến lược, nghĩa binh vẫn dữ thế chủ động dùng những cách thức tác chiến hoạt bát, tạo ra, chế tạo ra một loạt được súng ngôi trường kiểu mẫu Pháp nhằm cường điệu hóa chuẩn bị.

Về lực lượng, quân số của 15 quân loại nằm trong lại thậm chí còn còn đông đúc rộng lớn quân triều đình Khi đối đầu với Pháp, tuy nhiên sau cuối vẫn thất bại. Khởi nghĩa Hương Khê thất bại tự nhiều vẹn toàn nhân, đa số là vì nghĩa binh không biết link, tập dượt hiệp lực lượng, cải cách và phát triển trở thành trào lưu cả nước. Vì bị xa lánh nhập vùng rừng núi 4 tỉnh trung bộ, phục vụ hầu cần hết sạch khiến cho nghĩa binh hao hao và thất lạc tổ chức triển khai. Đó cũng đó là những giới hạn của thời đại, của phần tử hướng dẫn trào lưu Cần vương vãi trình bày chung[18].Ngày 27-12-1895, cuộc khởi nghĩa được giữ lại thêm 1 thời hạn rồi tan chảy.

Xem thêm: đại học xã hội và nhân văn tphcm

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

  • Cần Vương
  • Phan Đình Phùng
  • Cao Thắng

Sách tham ô khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  • Trần Trọng Kim, Việt Nam sử lược. Nhà xuất phiên bản Tân Việt, TP Sài Gòn, 1968.
  • Phạm Văn Sơn, Việt sử tân biên (quyển 5, tập dượt Trung). Tác fake tự động xuất phiên bản, TP Sài Gòn. 1963.
  • Đinh Xuân Lâm-Nguyễn Văn Khánh-Nguyễn Đình Lễ, Đại cương lịch sử hào hùng Việt Nam (tập 2). Nhà xuất phiên bản Giáo dục đào tạo, 2006.
  • Hoàng Văn Lân-Ngô Thị Chính, Lịch sử Việt Nam [1858-cuối XIX], quyển 3, tập dượt 1, phần 1. Nhà xuất phiên bản Giáo dục đào tạo, 1979.
  • Nhiều người sáng tác (Phan Ngọc Liên công ty biên). Lịch sử 11 (nâng cao). Nhà xuất phiên bản Giáo dục đào tạo, 2007.
  • Trịnh Vân Thanh, Thành ngữ kỳ tích danh nhân kể từ điển (quyển 2), TP Sài Gòn, 1966,.
  • Nhóm Nhân văn Trẻ, Hỏi đáp lịch sử hào hùng Việt Nam (tập 4). Nhà xuất phiên bản Trẻ, 2007.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Theo Hỏi đáp lịch sử hào hùng Việt Nam (tập 4), tr. 296.
  2. ^ Ngô Quảng (1858 - 1928), hiệu: Thần Sơn, người buôn bản Tam Đa, xã Nghi Hưng, thị xã Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Ông nhập cuộc trào lưu Cần vương vãi, là cỗ tướng mạo của thủ lĩnh Phan Đình Phùng, được cử thực hiện lãnh đạo quân loại Nghi Xuân (Hà Tĩnh) cùng theo với Hà Văn Mỹ. Sau Khi khởi nghĩa Hương Khê bị quân Pháp tấn công dẹp, Ngô Quảng nhập cuộc Duy Tân hội và quý phái Trung Quốc. Năm 1908, ông về nước, xây đắp địa thế căn cứ Bồ Lư ở Thanh Chương. Bị đàn áp, ông nằm trong mái ấm gia đình trốn quý phái Thái Lan, làm cho hạ tầng trả thanh niên nước ta quý phái Trung Quốc hoạt động và sinh hoạt. Ông thất lạc bên trên Thái Lan năm 1928. Nguồn: [1].
  3. ^ Đại cương lịch sử hào hùng Việt Nam (tập 2), tr. 81.
  4. ^ Theo Phạm Văn Sơn thì chỉ nhập buổi đầu của cuộc khởi nghĩa, Cao Thắng vẫn rèn đúc được khoảng chừng 200 súng hỏa mai (Việt sử tân biên, sách vẫn dẫn, tr. 147).
  5. ^ Theo Đại cương lịch sử hào hùng Việt Nam (tập 2), tr. 83.
  6. ^ Cao Thắng vẫn cho tới xây đắp một khối hệ thống tháp canh lũy tựa sườn lưng nhập sản phẩm Thiên Nhẫn và Giăng Màn, vây kín thân phụ phía Bắc, Tây, Nam, sẵn sàng ứng cứu giúp lẫn nhau một cơ hội nhanh gọn lẹ. Hình như, ở trên đây còn tồn tại lỗi thoát quý phái Lào, sở hữu đàng quý phái Nghệ An, nhập Quảng Bình, xuống những vùng nằm trong tỉnh Hà Tĩnh. Quân Pháp tiến bộ nhập trên đây chỉ tồn tại một tuyến phố độc đạo là Quốc lộ 8. Chính vì vậy nhưng mà những địa thế căn cứ này vẫn tại vị cho tới ngày sau cuối của cuộc khởi nghĩa (1896). Xem cụ thể ở đây: [2] Lưu trữ 2010-11-20 bên trên Wayback Machine.
  7. ^ Súng này tự Cao Thắng sản xuất theo phong cách súng năm 1874 của Pháp (Việt sử tân biên, sách vẫn dẫn, tr. 147). Tuy nhiên "vì nòng súng ko xẻ rãnh, vì thế đạn ko ra đi được" (lời của đại úy Charles Gosselin. Việt Nam sử lược trích dẫn lại, tr. 566).
  8. ^ Theo Việt sử tân biên, sách vẫn dẫn, tr. 150.
  9. ^ Việt sử tân biên, sách vẫn dẫn, đề mục Cuộc khởi nghĩa Hương Khê.
  10. ^ Chép bám theo Lịch sử 11 (nâng cao, tr. 256).
  11. ^ Việt Nam sử lược, tr. 568.
  12. ^ Việt sử tân biên, sách vẫn dẫn, tr. 166.
  13. ^ Kể bám theo Việt sử tân biên, sách vẫn dẫn, tr. 164-165.
  14. ^ Sách Lịch sử Nghệ Tĩnh cho tới biết: Trước trên đây, thực dân Pháp tung tin cẩn Phan Đình Phùng thất lạc vì thế dịch kiết lỵ, tuy nhiên địa thế căn cứ bám theo bức công năng lượng điện của Khâm sứ Trung Kỳ gửi Toàn quyền Đông Dương, thì ông vẫn quyết tử dũng mãnh (dẫn bám theo Đại cương lịch sử hào hùng Việt Nam, tập dượt 2, tr. 84.
  15. ^ Chép bám theo Lịch sử 11 (nâng cao, tr.257). Trần Trọng Kim thì chép như sau: Có người bảo rằng việc ấy tuy rằng Nguyễn Thân trước toan thế, tuy nhiên sau lại cho tới lấy chôn (tr. 568). tin tức thêm: Nhờ tấn công dẹp được cuộc khởi nghĩa này nhưng mà Nguyễn Thân được thăng chức Phụ chủ yếu thay cho cho tới Nguyễn Trọng Hợp về hưu và được cơ quan chính phủ Pháp tặng Huân chương Bắc đẩu bội tinh nghịch tam hạng. Đến Khi già cả yếu đuối về hưu trí bên trên Thu Xà (Quảng Ngãi), ông bị dịch cuồng loạn nhưng mà bị tiêu diệt (Phạm Văn Sơn, sách vẫn dẫn, tr. 168–182).
  16. ^ Theo Phạm Văn Sơn thì thực dân Pháp vẫn cho tới xử quyết 23 người nhập cung cấp lãnh đạo của lực lượng Hương Sơn (sách vẫn dẫn, tr. 167).
  17. ^ Số người qua chuyện Xiêm La, trong tương lai trở nên hạ tầng của nước ta Quang phục hội và trào lưu cách mệnh nước ta trong thời gian thời điểm đầu thế kỷ đôi mươi (theo Lịch sử 11, tr. 257).
  18. ^ Lịch sử 11 (nâng cao, tr. 257) và Đại cương lịch sử hào hùng Việt Nam (tập 2, tr. 85).